به گزارش پایگاه خبری صدای نهاوند اسد بیگی در این مقاله آورده است: وقتی سخن از شهر به میان می آید بلافاصله مکانی با خیابانهای متقاطع شلوغ وپر سروصدا ساختمانهای ردیفی کم ارتفاع ومرتفع ومردمی که با شتاب به این طرف وآن طرف میروند در ذهن تداعی میشود.

تعاریف و برداشت های مختلفی از شهر وجود دارد که دارای تشابهات و تفاوت هایی است. طبق ماده ۴ قانون تعاریف و ضوابط  تقسیمات کشوری ایران، شهر، محلی یا مکانی است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیایی مشخص واقع شده و از نظر بافت  ساختمانی،اشتغال و سایر عوامل دارای سیمایی با ویژگی های خاص خود است، به طوری که اکثریت ساکنان دایمی آن در مشاغل  کسب، تجارت، صنعت، خدمات و فعالیت های اداری اشتغال داشته و در زمینه خدمات شهری از خودکفایی نسبی برخوردارند. شهر  کانون مبادلات اجتماعی- اقتصادی- فرهنگی و سیاسی حوزه نفوذ پیرامون خود بوده و حداقل دارای ده هزار نفر جمعیت است. یا  مکان تجمع عده کثیری از مردم با سلایق، افکار، رفتار و… متفاوت می باشد. از نظر کالبدی: شهر جایی است که دارای ساختمان های  بلند، خیابان ها، پارک ها، ادارات، زیرساخت ها و تاسیسات شهری و… می باشد. در بعد اقتصادی نیز شهر جایی است دارای وجه غالب  اشتغال صنعتی- خدماتی و سبک مصرف و زندگی یا شیوه تولید متفاوت از روستا است. 

نظریه های ساخت شهر

ساخت فضایی شهر و طرح ونقشه آن نیازمند رعایت یکسری اصول منطقی است تا آسایش وآرامش ساکنان را تامین کند. این اصول  اگر با مقررات شهرسازی همراه باشند میتوانند آرمانهای انسان شهرنشین را تحقق بخشند و آرامش را برای وی به ارمغان بیاورند. در این رابطه نظریات مختلفی در مورد بافت ونقشه شهر بخصوص از قرن نوزدهم به بعد توسط صاحبنظران و متخصصان شهر به پژوه ارائه شده وهر یک سعی کرده اند به نوعی مرهمی بر زخم شهر بیمار انقلاب صنعتی بگذارند. پژوهش حاضر به خاطر پرهیز از تکرار مکررات ( چون نظریات ساخت شهر در بیشتر کتابهای موجود در زمینه شهر وبرنامه ریزی شهری به تفضیل بحث شده اند)تنها چند مورد از این طرحها را  مورد بررسی قرار میدهیم.

• ساخت قطاعی شهر

باگسترش وتوسعه شهرها منطقه مسکونی مخصوص طبقه اول وثروتمند شهر از قطعه کاملا معین شهری به خارج انتقال یافته و از  قطعه خویش گرایش شدید دارد به عبارت ساده تر به موازات توسعه شهر در منطقه در واحدهای مسکونی طبقه اول جابجایی دیده  میشود ولی توسعه آن در بیشتر موارد در مسیر همان قطعه شعاعی است. میتوان گفت اصل ومنشا منطقه مسکونی طبقه اول از  مجاورت مراکز اداری وخرده فروشی شهر آغاز میگردد جایی که در آن فعالیتهای اقتصادی طبقه پردرآمد شهری عرضه میشود. 

• ساخت چند هسته ای

شهرهای کوچک تنها دارای یک مرکز ویا هسته واحد میباشند. اما شهرهای بزرگ امروزی همگی دارای هسته های مستعدی هستند که در داخل شهرها ارتباط مسیرهای حمل ونقل تشکیل این هسته ها را امکان پذیر میکند. در داخل شهرها فعالیتهای اقتصادی درمسیرهای  اصلی شهر که قابل دسترسی اکثریت مردم شهر است ومحل عبوروسایط نقلیه توسعه میابند. مناطق صنعتی امکانات تفریحی مدارس دانشگاهها وحتی قبرستانها جمعیتی را به سوی خود جلب میکنند که ایجاد تاسیساتی را در مجاورت خود لازم دارند. به دنبال آنها یک نوع مرکزیت و یا هسته جدید شهری تکوین میابد. 

• ساخت خطی یا کریدوری

این نوع شهرها معمولا در مسیر راههای آبی یا رودخانه ها ویا مسیر شبکه های ارتباطی وراهها وجاده های اصلی وراه آهن شکل گرفته و توسعه میابند.

• بافت

بافت گستره ای هم پیوند است که از بناها راهها مجموعه ها فضاها تاسیسات وتجهیزات شهری ویا ترکیبی از آنها تشکیل شده است.

• بافت شهری فرسوده

بافت فرسوده شهری بافتهایی هستند که در محدوده قانونی شهرها قرار گرفته اند ودارای مالکیت رسمی وقانونی اند اما از نظر برخورداری از ایمنی استحکام وخدمات شهری دچار کمبود هستند.

• بافت شطرنجی

این طرح با تکیه بر توسعه شبکه راه‌ها و ساختن جاده‌هاى متعدد، گسترش شهرها و نواحى جمعیتى آنها به‌صورت پراکنده پیشنهاد  مى‌شود. بافت شطرنجی فاقد مرکزیت شهرى است و در حقیقت داراى توسعه‌اى نامحدود خواهد بود. دراین بافت توسعه طرح در  جهت وجود عوارض طبیعى مثل کوه، دریا، باتلاق و مانند آنها متوقف مى‌شود. ازفرم بافت شطرنجی مى‌توان براى دو هدف متضاد  استفاده نمود. یکى براى جوامعى با تمرکز و تراکم بالا یا یک جامعه کاملاً فردگرا در این طرح سلسله مراتب خیابان‌ها را مى‌توان به‌ راحتى امکان‌پذیر نمود.

گردآورنده: مهندس سعیداسدبیگی، کارشناس ارشد مهندسی معماری، مدرس دانشگاه